Z niepokojem uznając, że zaniedbanie kwestii ludobójstwa Romów przyczyniło się do uprzedzeń i dyskryminacji, jakich do dziś wciąż doświadcza wiele społeczności romskich**, oraz przyjmując odpowiedzialność za zwalczanie takich form rasizmu i dyskryminacji (art. 4 i 7 deklaracji ministerialnej Międzynarodowego Sojuszu na rzecz Pamięci o Holokauście – International Holocaust Remembrance Alliance, IHRA – z 2020 roku, art. 3 Deklaracji Sztokholmskiej), IHRA przyjmuje następującą roboczą definicję Romofobia/dyskryminacji antyromskiej:

Romofobia/dyskryminacja antyromska przejawia się w indywidualnych wypowiedziach i czynach, jak również w polityce instytucjonalnej i praktykach marginalizowania, wykluczania, przemocy fizycznej, deprecjonowania kultur i sposobów życia Romów, a także w mowie nienawiści, skierowanej przeciwko Romom oraz innym osobom i grupom postrzeganym, stygmatyzowanym lub prześladowanym – i w epoce nazizmu i po dziś dzień – jako „Cyganie”. Prowadzi to do traktowania Romów jako rzekomo obcej grupy i kojarzenia z nimi szeregu negatywnych stereotypów oraz wypaczonych wyobrażeń, które stanowią odmianę rasizmu.

Z myślą o ukierunkowaniu prac IHRA, zidentyfikowano poniższe kwestie:

Romofobia/dyskryminacja antyromska istnieje od wieków. Był to istotny element polityki prześladowań i zagłady, jaką przeciwko Romom prowadziły nazistowskie Niemcy oraz ich sprzymierzeńcy z faszystowskich i skrajnie nacjonalistycznych grup, jak również inni kolaboranci, którzy brali udział w tych zbrodniach.

Romofobia/dyskryminacja antyromska nie zaczęła się ani nie zakończyła wraz z epoką nazizmu, ale nadal stanowi główny element przestępstw, popełnianych przeciwko ludności romskiej. Pomimo istotnej pracy wykonanej przez Organizację Narodów Zjednoczonych, Unię Europejską, Radę Europy, Organizację Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, a także inne organy międzynarodowe, stereotypy i uprzedzenia wobec Romów nie zostały zdelegalizowane ani podważone w wystarczająco zdecydowany sposób, w związku z czym wciąż funkcjonują, a ich stosowanie najczęściej nie budzi sprzeciwu.

Romofobia/dyskryminacja antyromska to wieloaspektowe zjawisko, które jest powszechnie akceptowane w sferze społecznej i politycznej. Stanowi kluczową przeszkodę w integracji Romów w szerzej rozumianym społeczeństwie oraz uniemożliwia im korzystanie z równych praw i szans, jak również udział w życiu społecznym i ekonomicznym, związanym z działalnością zarobkową.

Romofobia/dyskryminację antyromską można zilustrować za pomocą wielu przykładów. Biorąc pod uwagę ogólny kontekst, do współczesnych przejawów Romofobii/dyskryminacji antyromskiej można zaliczyć między innymi:

1. Zniekształcanie prawdy o prześladowaniach lub negowanie prześladowań Romów lub ich ludobójstwa.

2. Gloryfikację ludobójstwa Romów.

3. Podżeganie do, usprawiedliwianie oraz popełnianie aktów przemocy przeciwko społecznościom romskim i ich mieniu oraz poszczególnym Romom.

4. Przymusowe i wymuszone sterylizacje oraz inne fizyczne i psychologiczne nadużycia w stosunku do Romów.

5. Utrwalanie i głoszenie dyskryminacyjnych stereotypów dotyczących Romów i wymierzonych przeciwko Romom.

6. Obwinianie Romów przy użyciu mowy nienawiści za prawdziwe lub domniemane problemy społeczne, polityczne, kulturowe, gospodarcze i dotyczące zdrowia publicznego.

7. Traktowanie Romów stereotypowo jako osoby podejmujące działalność przestępczą.

8. Używanie określenia „Cygan” jako obelgi.

9. Przyzwalanie na stosowanie lub zachęcanie do stosowania mechanizmów wykluczających skierowanych przeciwko Romom na podstawie założeń o znamionach dyskryminacji rasowej, takich jak wykluczanie ze szkół powszechnych oraz procedury i polityki instytucjonalne, które prowadzą do segregacji społeczności romskich.

10. Wdrażanie polityk bez podstaw prawnych lub tworzenie warunków, które umożliwiają arbitralne lub dyskryminacyjne wysiedlanie społeczności romskich i poszczególnych osób tego pochodzenia.

11. Obarczanie wszystkich Romów odpowiedzialnością za rzeczywiste lub domniemane działania poszczególnych członków społeczności romskich.

12. Szerzenie mowy nienawiści wobec społeczności romskich w jakiejkolwiek formie, na przykład w mediach, w tym w internecie i serwisach społecznościowych.
    
    
    * Zaleca się stosowanie krajowego odpowiednika tego określenia; Kanada i USA używają sformułowania „antyromski rasizm”.